Początki piłki nożnej

Piłka nożna to chyba najpopularniejsza dyscyplina sportowa w Polsce. Jak się jednak okazuje, to nie wcale Anglia była kolebką tego sportu, lecz prawdopodobnie Chiny. Tam oto bowiem po raz pierwszy zaczęto kopać Follis, czyli starożytny pierwowzór dzisiejszej piłki. Później sport ten stopniowo się rozpowszechniał, w Polsce pierwsze wzmianki o uprawianiu piłki nożnej datuje się na wiek XVI. W 1855 roku powstaje pierwszy piłkarski klub na świecie, Sheffield Club, a osiem lat później powstaje pierwsza piłkarska federacja. W 1872 rozegrany zostaje pierwszy oficjalny mecz międzypaństwowy, w którym to Szkoci remisują bezbramkowo z Anglikami.

A jak początki tego sportu wyglądały w Polsce? Niestety, gdy ta dyscyplina dotarła do naszych ziem, naszego państwa nie było na mapie. Polska znajdowała się pod zaborami. W 1795 roku zniknęło państwo, którego początki sięgały X wieku. Choć w ciągu stuleci upadło wiele państw, rozbiory Rzeczpospolitej były wypadkiem bez precedensu. Sąsiedzi podzielili ją kawałek po kawałku, zachowując przy tym pozory prawa. Rozbiory I i II zatwierdził polski sejm. Trzeciego uznać nie mógł, gdyż wraz z państwem przestał istnieć. Jednakże nawet wtedy sąsiednie mocarstwa zadbały o fikcję praworządności: Stanisław August Poniatowski “dobrowolnie” zrzekł się korony.

Pozytywizm, praca organiczna, ruch spółdzielczy – to były kierunki działań w sferze gospodarczej, ekonomicznej, oświatowej w okresie zaborów na ziemiach polskich. Jednocześnie pomyślano o tężyźnie fizycznej i moralnej, i tak było we wszystkich trzech zaborach. W Galicji, gdzie swobody narodowościowe były dużo większe, niż w zaborze rosyjskim i pruskim, ponieważ była tam autonomiczna administracja, polskie szkoły i wyższe uczelnie, w urzędach mówiono po polsku, wydawano książki zakazane przez władze niemieckie i rosyjskie, uroczyście obchodzono rocznice wielkich wydarzeń naszej historii.

I właśnie w stolicy Galicji, Lwowie, w listopadzie 1866 roku dwaj młodzi akademicy – Kazimierz Żukotyński i Łukasz Goldenthal – założyli Towarzystwo Gimnastyczne “Sokół” które miało odegrać ogromną rolę zarówno w wychowaniu fizycznym młodego pokolenia, jak i narodzin polskiego piłkarstwa. Już 7 lutego 1867 r. władze austriackie zatwierdziły statut. Rozpoczęto szeroko zakrojoną działalność. Zaczęto od gimnastyki i szermierki. Potem przyszła kolej na inne sporty: atletykę, pływanie, kolarstwo, strzelectwo. Wreszcie na piłkę nożną, choć startowała z opóźnieniem, szybko zyskała ogromną popularność.

W roku 1911 powstał w Krakowie Związek Polskiej Piłki Nożnej dla Galicji, będącej autonomicznym członkiem Austriackiej Federacji Futbolu. Jego prezesem został inż. Ludwik Christelbauer, a siedzibą Związku był Lwów. W 1913 r. rozegrano pierwsze mistrzostwa Galicji. Do klasy A zaliczono 4 kluby. Tytuł mistrza zdobyła Cracovia przed Pogonią, Czarnymi, Wisłą. W roku następnym mistrzostw nie ukończono z powodu wybuchu I Wojny światowej. Prowadziła wyraźnie Cracovia przed Czarnymi, Pogonią i Wisłą. Galicję można więc nazwać kolebką polskiego futbolu. Po odzyskaniu niepodległości, gdy jeszcze nie ustalono większości granic nowo powstałego państwa, a już w dniach 21-22 grudnia 1919 r. w Krakowie powstał Polski Związek Piłki Nożnej. Założyło go 31 klubów z pięciu okręgów: krakowskiego, lwowskiego, warszawskiego, łódzkiego i poznańskiego.

Sparta Oborniki

Początki piłki nożnej w Obornikach to także okres międzywojenny. Klub Sportowy “Sparta” prawdopodobnie działał już na Ziemi Obornickiej od roku 1922, niestety z tamtego okresu nie zachowało się zbyt wiele dokumentów i informacji. Dowodem poświadczającym istnienie klubu jest jednak dyplom z roku 1947 r., w którym czytamy, że został on nadany z okazji 25 – lecia klubu. Z 1924 r. Pochodzi wzmianka dotycząca klubu Sparta, który 12 października 1924 r. rozegrał mecz piłki nożnej z Pogonią II b z Poznania. Z okresu przedwojennego zachowało się natomiast kilkanaście zdjęć oraz spisane wspomnienia ówczesnych zawodników. Prezesem i głównym “sponsorem” klubu był Leon Weichman – właściciel drogerii. Oprócz niego w skład zarządu wchodzili panowie Apolt i Jaworski oraz Niemcy Mahlke i Goj. Oprócz sekcji piłki nożnej w klubie działała sekcja tenisa stołowego, bokserska i szachów.

W okresie od powstania klubu aż do roku 1932 mecze Sparty odbywały się na boisku, które mieściło się przy ulicy Jagiellońskiej na zapleczu tartaku Baufelda (obecnie jest to teren w okolicach Fabryki Mebli, ul. Stefanowicza, ciągu garaży, bloków mieszkalnych na 11 listopada – mniej więcej teren od ul. Młyńskiej do Kowanowskiej). Boisko przy ulicy Jagielońskiej oficjalnie jednak nie należało do klubu, dlatego też jego władze już od 1927 r. czyniły starania, aby Magistrat (Urząd), do którego teren ten należał, wydzierżawił go klubowi Sparta bezpłatnie. Władze Obornik chciały jednak, aby stadion powstał między torem kolejowym do Wronek nad Wełną a drogą do Rudek. 10 maja 1927 powołano nawet specjalny komitet budowy boiska, na czele którego stanął ówczesny burmistrz Obornik Michał Maćkowiak. Ostatecznie komitet wraz z Magistratem ustalił, że nowy stadion powstanie przy Strzelnicy Bractwa Kurkowego. Do budowy stadionu przystąpiły: Klub Sportowy Sparta, Komitet Wychowania Fizycznego i Bractwo Strzeleckie. Budowę obiektu zakończono w roku 1932.

W roku 1938 na zaproszenie członka zarządu Sparty, pana Goja, w dniach 5 i 6 czerwca w Obornikach gościła drużyna Borussji Berlin, z którą Oborniczanie rozegrali dwa spotkania. Pierwsze zakończyło się wygrana Sparty 2:1, a drugie wygraną gości 3:2 Z okazji tego dwumeczu zachowała się pamiątkowa plakietka, jaką wymienili się zawodnicy. Mecze z drużyną z Berlina były pierwszymi oficjalnymi spotkaniami na nowym stadionie przy ul. Objezierskiej. Podstawowi gracze ówczesnej Sparty to z Polaków: bracia Maniccy Bogdan i Stanisław, bracia Guszczyńscy Bolesław i Bogdan, bracia Maćkowiak Jan i Leon, oraz Sajan Ludwik, Bartol Józef, Kubik Jan, oraz z Niemców: Luter Hanz, Gerlach Kuno, Vellege Wilhelm, Stencel Karol.

W 1939 r. wybrany został ostatni przedwojenny Zarząd Klubu. Prezesem został Bogdan Guczyński, wiceprezesem Tadeusz Bednarowicz, drugim wiceprezesem Kazimierz Wcichman, sekretarzem Wacław Kramer, skarbnikiem Sylwester Schmidt, a gospodarzem Tadeusz Lewiski.

Po zakończeniu II wojny światowej klub wznowił swoją działalność w roku 1945. Prezesem wybrano Władysława Szramę, sekretarzem Bernarda Tomczaka, a skarbnikiem Józefa Biegańskiego. Drużynę trenował Józef Biedny, a bramkarzem był Edmund Napierała. Pierwsze spotkania zawodników odbywały się w budynku Szkoły nr 1, na które zezwolił kierownik szkoły Stanisław Bulsiewicz. Młodzież po okresie okupacji była bardzo spragniona gry w piłkę nożną, dlatego na frekwencję nie narzekano.

Jak wspomina pierwszy powojenny prezes klubu Władysław Szrama, dzięki przychylności starosty Bolesława Pleśnierskiego zarząd otrzymał przepustkę do magazynów poniemieckich znajdujących się na terenie sanatorium w Miłowodach, gdzie znajdował się sprzęt sportowy i różne inne przedmioty, które mogły się w klubie przydać. Mając przepustkę, 15-osobowa grupa udała się pieszo do Miłowód zobaczyć, co uda się z magazynów wyciągnąć. Magazynów pilnowali Rosjanie, którzy do środka chcieli wpuścić tylko jedną osobę na którą imiennie była wystawiona przepustka. Na szczęście, znając zamiłowanie żołnierzy radzieckich w tamtych latach do bimbru, po wręczeniu im całego dzbanka tegoż trunku drzwi do magazynu stały dla wszystkich otworem. Wyprawa okazałą się bardzo udana, ponieważ z magazynów udało się zabrać 4 przeciwowadowe namioty siatkowe (które zakład krawiecki pani Ewy Wolniewicz przerobił na koszulki sportowe), 30 spodni (które po obcięciu posłużyły za spodenki), 15 par butów do piłki nożnej oraz 4 piłki i jeden rower. Przerabianie namiotów i spodni trwało około dwóch tygodni, a pani Ewa Wolniewicz zrobiła to zupełnie darmowo. W taki oto sposób piłkarze Sparty dorobili się swojego pierwszego powojennego sprzętu.

W 1946 r. w Obornikach powstał drugi klub piłkarski o nazwie Oborniczanka. Zorganizowała go Komenda Milicji Obywatelskiej, a prowadził ją Jan Dukat. Niestety, już w swoim pierwszym meczu Oborniczanka wysoko przegrała z miejscową Spartą. Po dalszych niepowodzeniach tego Milicyjnego klubu, Komenda MO zaproponowała wcielenie KS Sparta do Oborniczanki. Przesłanką przemawiającą za połączeniem obu klubów był fakt, że Komenda MO dysponowała dużym barakiem magazynowym, który zamieniono po lekkiej modernizacji na salę treningową. Mieściła się ona przy ul. Piłsudskiego w ogrodzie nieruchomości pana Bilskiego. Posiadanie własnej Sali treningowej nawet w dzisiejszych latach jest sprawą rzadko spotykaną, dlatego też zarząd klubu Sparta zdecydował się sfinalizować umowę z Komendą MO i powołano do życia Milicyjny Klub Sportowy Sparta. Na pierwszym spotkaniu organizacyjnym w 1946 r. wybrano też nowy zarząd w skład którego weszli prezes Władysław Mańczyk, sekretarz Władysław Kąkol, skarbnik Edmund Zieliński i trener Jan Dukat. Fuzja z Oborniczanką nie trwała jednak zbyt długo, ponieważ metody prowadzenia klubu przez Milicję nie podobały się ani działaczom, ani piłkarzom. MO chciało w pełni decydować o tym z kim i gdzie grać będzie drużyna, a mecze z tzw. niewłaściwymi przeciwnikami odwoływano.

Działacze i piłkarze zaczęli więc szukać wyjścia z tej sytuacji, w końcu po wielu dyskusjach zrodził się pewien pomysł. Mianowicie, piłkarze i cześć działaczy starego klubu Sparta zwrócili się do Stefana Pawlickiego, który w miedzyczasie uruchomił dość dużą kawiarnię na Rynku z salą taneczną na piętrze, aby został prezesem Sparty i wziął na siebie funkcjonowanie klubu. Stefan Pawlicki przyjął propozycję, i tak ponownie powstał Klub Sportowy Sparta. Jego sekretarzem został Wiesław Kramer, a skarbnikiem i jednocześnie kierownikiem sekcji lekkiej atletyki i sekcji siatkówki – Władysław Szrama. Prezes Pawlicki bardzo zaangażował się w roli prezesa klubu. Wykorzystując swoje kontakty i znajomości, zaprosił na dwumecz do Obornik Mistrza Polski, Wartę Poznań. Prezesem Warty był wtedy Edmund Szyc. Był to rok 1946 r., a Warta wyprzedziła w tabeli kończącej rozgrywki I Ligi Wisłę Kraków i AKS Chorzów. Piłkarze i trenerzy Warty w Obornikach spędzili dwa dni. Pierwszy mecz Sparty z Mistrzami Polski zakończył się remisem.

Gościna prezesa Pawlickiego była tak wielka, że zorganizował on wspaniałe przyjęcie po pierwszym meczu dla działaczy i piłkarzy Warty. Drugi mecz piłkarze z Obornik wygrali pokonując Mistrzów Polski 2:0.

Niestety dobra passa wkrótce się skończyła. W 1948 r. z powodu braku środków i osób chętnych do wspierania finansowego klubu, za zgodą władz Obornik, Klub Sportowy Sparta Oborniki podzielono na dwa kluby, które miały funkcjonować przy zakładach pracy. W wyniku tego podziału powstały:

• Klub Sportowy Unia, który działał przy Fabryce Mebli, pod kierownictwem Czesława Wasilewskiego
• Klub Sportowy Spójnia, który działał przy Zakładach Mięsnych pod kierownictwem Mariana Pierożyńskiego i Kazimierza Wolniewicza

Kluby te istniały około dwóch lat, po czym ponownie połączono je i powołano Klub Sportowy Sparta. Kolejnymi prezesami klubu byli: Stanisław Magdziński, Walery Szymański oraz Jan Dobiegała.

Opracowano na podstawie:

1. Wspomnień Władysława Szramy
2. Opracowania Łucjana Pawlika, dotyczącego Klubu Sportowego Sparta
3. Biuletynu Informacyjnego Urzędu Miasta i Gminy w Obornikach
4. Dziejów Obornik, pod redakcją Czesława Łuczaka

Opracował Krzysztof Nowacki